همه چیز درباره خشکی دهان [آپدیت 1403]

اگر با علائمی مانند احساس خشکی و چسبندگی در دهان، تشنگی مکرر، مشکل در جویدن، بلعیدن و گلودرد روبه رو شدید، احتمالا به این عارضه مبتلا شدید. به طور کلی در مورد خشکی دهان اگر دچار کم آبی یا عصبی هستید، گاهی اوقات خشکی دهان طبیعی است، اما خشکی دائمی دهان می تواند نشانه ای از یک مشکل اساسی باشد.

در صورت داشتن خشکی غیرعادی دهان (معروف به خشکی دهان) برای درمان خشک شدن دهان به متخصص عمومی مراجعه کنید. همچنین در صورت احساس اضطراب یا عصبی بودن دهان شما خشک می شود.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان یا اگزوستوما وضعیتی است که با عدم تولید بزاق در دهان مشخص می شود. این اتفاق می تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند مصرف دارو، بیماری زمینه ای و کم آبی بدن باشد. روش درمانی معمولا شامل نوشیدن آب فراوان، پرهیز از مصرف محرک ها و غذاهای خاص و رعایت بهداشت دهان و دندان است.

همانطور که عنوان شد خشکی دهان به دلیل عدم تولید بزاق رخ می دهد. این مشکل می تواند باعث مشکلات در خوردن، صحبت کردن و هضم شود. اگر خشکی دهان شدید را تجربه کنید، می تواند باعث اختلالات گلو، اضطراب و بر کیفیت زندگی شما شود.

 

چه چیزی باعث این مشکل می شود؟

خشکی دهان زمانی رخ می دهد که غدد بزاقی در دهان شما بزاق کافی تولید نکنند. این اغلب نتیجه کم آبی بدن است، به این معنی که شما مایع کافی در بدن خود برای تولید بزاق مورد نیاز خود ندارید. دلایل مختلفی وجود دارد، اما این مشکل معمولاً یک عارضه جانبی دارو است که تولید بزاق شما را کاهش می دهد. برخی از داروهایی که باعث این مشکل می شوند عبارتند از:
• مصرف برخی داروها: مثل ربوکستین، فشار خون بالا و اضطراب و همچنین ضد حساسیت ها، ضد احتقان ها، ریلکس کننده های عضلات و داروهای ضد درد
• کم آبی بدن: شرایطی مانند تب، تعریق بیش از حد، استفراغ، اسهال، ازدست دادن خون و سوختگی می توانند باعث کم آبی بدن شوند.
• مصرف مواد مخدر و الکل: مصرف متامفتامین می تواند خشک شدن شدید و خرابی دندان ها (شرایطی که به عنوان «دهان مت» شناخته می شود) را در پی داشته باشد.
• فیبروز کیستیک: یک بیماری ژنتیکی است که به سیستم گوارشی و تنفسی آسیب وارد می کند. • آسیب عصبی: آسیب یا جراحی که باعث ایجاد مشکل عصب در ناحیه سر و گردن شود می تواند منجر به خشکی دهان شود.
• افزایش سن: فاکتورهای دخیل در این موضوع شامل استفاده از داروهای خاص، تغییر در توانایی بدن برای پردازش دارو در بدن، تغذیه ناکافی و بیماری های مزمن است.
• اختلالات خودایمنی: سندرم شوگرن نوعی بیماری خودایمنی است. علائم بیماری شوگرن تاثیر روی غدد بزاقی و التهاب آن ها است.
• درمان سرطان: داروهای شیمی درمانی می توانند ترکیب بزاق و مقدار تولید شده را تغییر دهند.
• بیماری آلزایمر: می تواند روی هیدراته ماندن بدن تاثیر منفی داشته باشد.

عوامل مختلفی مثل افسردگی، فشار بالا، تنگی نفس و اختلالات اشتها وجود دارد که می تواند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهد.

 

علائم و نشانه های این بیماری چیست؟

خشکی دهان می تواند علائم زیر را ایجاد کند:
1. اغلب احساس تشنگی می کنید
2. لب های ترک خورده
3. احساس خشکی در دهان
4. خشکی چشم
5. گلو درد یا احساس خشکی در گلو
6. تغییر یا کاهش حس چشایی
7. بوی بد دهان
8. زخم های دهان
اگر هر یک از علائم ذکر شده در بالا را تجربه می کنید سریعا به متخصصین مربوطه مراجعه کرده و روند درمان را انجام دهید.

علت خشک شدن دهان در شب چیست؟

عواملی که ممکن است مرتبط با خشکی دهان در شب باشند شامل موارد زیر هستند؛
• خر و پف: به معنی آن است که به سختی در حال نفس کشیدن هستید و مجرای تنفسی شما در مسیر مناسبی قرار ندارد.
• تنفس دهانی: از دهان نفس کشیدن یکی از بدترین کارها برای خشکی دهان است. زمانی که شما از دهان نفس می کشید، مقدار آب بیشتری از دهان شما تبخیر می شود. مخاط های دهان باید مرطوب باشند و با در معرض هوا و محیط بیرون قرار گرفتن خشک می شوند.
• چاقی: معمولا افرادی که چاق هستند و شاخص توده بدنی بالاتری دارند، آن دسته افرادی هستند که بیشتر به آپنه انسدادی مبتلا می شوند. کسانی که به آپنه انسدادی مبتلا می شوند احتمال اینکه به تنفس دهانی دچار شوند بالاتر می رود.
• آب نخوردن در شب: هنگامی که به اندازه ی کافی آب نخورید، بدن شما دهیدراته می شود و آب بیشتری از دست می دهد. این اتفاق علت سفیدی و سوزش زبان است. در این موقع معمولا اولین جایی که خشکی را نشان می دهد، دهان است. از طرفی پوست نیز ممکن است دچار خارش بدن در شب بشود.
• بازگشت اسید معده: بازگشت اسید معده و خشکی دهان می توانند به هم مرتبط باشند. افرادی که آب دهان کمتری دارند و دهانشان بزاق کمتری نسبت به باقی افراد تولید می کند، معمولا اسید معده ی آنها به میزان کمتری خنثی می شود.
• آپنه انسدادی: یکی دیگر از مواردی است که مانند خروپف ایجاد تنفس دهانی می کند. تنفس دهانی می تواند ایجاد خشکی دهان کند.

علت خشکی دهان در خواب چیست؟

خشک شدن دهان موقع خواب نشانه چیست؟ مهم ترین علت خشکی دهان هنگام خواب تنفس دهانی است. افراد ممکن است به علت عادت، گرفتگی مجرای بینی یا دیگر مشکلات سلامتی دچار این عارضه شوند. خروپف و آپنه انسدادی خواب جز مشکلاتی هستند که در خواب اختلال ایجاد کرده و باعث تنفس دهانی می شوند. افرادی که دچار آپنه خواب شدید هستند یا شاخص توده بدنی بالایی دارند، بیشتر احتمال دارد دچار خشکی دهان و گلو در خواب شوند.

عوارض خشکی دهان چیست؟

کاهش ترشح بزاق در طولانی مدت ممکن است منجر به عوارض زیر شود:
• افزایش خرابی دندان و بیماری های لثه
• زخم دهان و خشکی دهان بعد از عمل بینی
• عفونت قارچی دهان (برفک)
• زخم یا ترک پوست در گوشه دهان یا ترک لب ها
• تغذیه ضعیف به دلیل مشکل در جویدن و بلع
• ایجاد مشکل در استفاده از دندان مصنوعی

برای درمان خشکی دهان به چه پزشکی مراجعه کنیم؟

برای تشخیص اولیه علت خشکی دهان بهتر است ابتدا به دکتر داخلی مراجعه کنید یا از طریق امکان مشاوره آنلاین با متخصص داخلی از دکتر علت را جویا شوید و راه درمان تجویز شده توسط دکتر را پیش ببرید. زیرا که آن ها می توانند با معایناتی در این ناحیه علل احتمالی یا اصلی را تشخیص دهند.
در مواردی شاهد هستیم که دندان های پوسیده در این عارضه نقش دارند بنابراین در چنین وضعیتی دکتر دندانپزشک می تواند به شما کمک کند. همچنین در مواردی نیز یک آزمایش ساده می تواند وضعیت هورمونی شما را تعیین کند. در نهایت روند تشخیص به درستی انجام خواهد شد.
• تغییر دارو: تغییر دارویی که منجر به خشکی دهان شده است.
• مرطوب کننده دهان: تجویز محصولاتی که دهان را مرطوب می کنند که شامل محلول های دهانی بدون نسخه، داروهای نیازمند نسخه، بزاق مصنوعی یا مرطوب کننده ها برای افزایش لغزندگی دهان می شود. دهان شویه های دارای زایلیتول (Xylitol) می توانند موثر باشند. اگر بیمار دچار خشکی شدید باشد پزشک یا دندان پزشک ممکن است داروهایی که ترشح بزاق را تحریک می کنند (مانند پیلوکارپین) تجویز کنند و اقداماتی برای محافظت از دندان ها انجام دهند.

چگونه متخصصان خشکی دهان را تشخیص می دهند؟

متخصص مربوطه دهان، زبان، لب ها، بافت های دهان و غدد بزاقی شما را معاینه می کند تا یک برنامه درمانی تهیه کند. از آنجایی که علائم برای هر بیمار متفاوت است، درمان ها نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت خواهد بود. بنابراین نباید تصور کنید که برای همه یک روش درمانی ثابت می تواند اثر گذار باشد.

خشکی دهان از نظر طب سنتی

در طب سنتی معتقدند بیشتر مواقع خشکی دهان مربوط به خشک مزاج بودن شخص است. افرادی که طبع خشک دارند، علاوه بر دهان، در پوست، چشم ها و حتی سیستم گوارش دچار این مشکل هستند، در چشم ها احساس خارش و سوزش می کنند و بیشتر مواقع به یبوست مبتلا می شوند. این افراد باید بعد از استحمام از کرم مرطوب کننده یا روغن استفاده کنند. با روغن مالی کردن کل بدن می توان مشکل طبع خشک را به مرور برطرف کرد.

داروی گیاهی برای رفع خشکی دهان

برخی از گیاهان می توانند باعث تسکین خشکی دهان شده و تولید بزاق را تحریک کنند. این گیاهان دارویی عبارتند از:
• آلوئه ورا: ژل درون برگ های آلوئه ورا برای درمان این مشکل و مرطوب کردن دهان بسیار مناسب است.
• زنجبیل، دارو برای خشکی دهان: زنجبیل به تحریک تولید بزاق کمک می کند.
• ریشه هالی هاک: عملکرد مرطوب کنندگی گیاه هالی هاک همانند آلوئه ورا است.
• ریشه گل ختمی: ریشه ختمی نرم کننده و مرطوب کننده است.
• فلفل دلمه ای: این فلفل باعث ترشح بزاق می شود.

درمان های خانگی و گزینه های درمانی برای خشکی دهان چیست؟

برای بهبود خشکی دهان راه حل های بسیاری وجود دارد. البته اگر می خواهید این حالت را بدون دارو و به روش خانگی درمان کنید، می توانید با روش های خانگی زیر فرایند بهبودی خشکی دهان را شروع کنید؛ به طور معمول، بیماران می خواهند احساس راحتی کنند و از این مشکل خلاص شوند. چهار نوع درمان وجود دارد:
• بیشتر آب بنوشید: به میزانی که شما در طول روز مقدار استفاده از آب را زیاد کنید بدن تان به اندازه کافی آب و مایعات دریافت خواهد کرد. در نهایت این آب ها در تولید بزاغ نیز نقش خواهد داشت. پس این مشکل شما نیز برطرف می شود و شما از عارضه های خشکی دهان در امان خواهید بود.
• جویدن آدامس بدون قند
• خوردن آب نبات های سفت بدون قند
• مواد غذایی پر آب و کمتر شور و خشک استفاده کنید.
• صبحانه ی خود را همراه با میوه و سبزی میل کنید.
• اجتناب از الکل، کافئین و تنباکو: الکل و تنباکو که همان سیگار است باعث می شود کهدهان خشک شود. کسانی که زیادی سیگار مصرف می کنند در طول زمان دچار این مشکل می شوند. از سوی دیگر نوشیدن الکل نیز باعث کم آبی بدن و خشک شدن دهان خواهد شد. نوشیدنی های کافئین دار هم مثل قهوه یا نسکافه در کوتاه ترین زمان باعث این مشکل و کم آبی بدن می شوند. پس بهتر است که در طول روز از این نوشیدنی ها به مقدار کمتری استفاده کنید تا با عارضه های ناشی از این مشکل مواجه نشوید.
• نفس کشیدن از طریق بینی: همانطور که گفته شد نفس کشیدن از راه دهان نیز خودش از علت های خشک شدن زبان و حلق است. پس بهتر است که نسبت به نوع نفس کشیدن خود تجدید نظر کنید. زمانی که از راه بینی نفس بکشید تا حد زیادی باعث می شود که این مشکل شما تا حد زیادی برطرف گردد.
• با استفاده از رطوبت ساز و دستگاه بخور
• اجتناب از داروهای ضد احتقان بدون نسخه
• مکیدن تراشه های یخ: قطعه های یخ نیز می تواند موجب تحریک و فعال کردن غدد بزاقی باشد. البته نباید یخ ها را با دندان تان گاز بگیرید. زیرا که می تواند موجب آسیب به دندان ها شود.
• مرطوب کننده لب با وازلین: لب های خودتان را با انواع مرطوب کننده ها نرم کنید. خشکی لب ها نیز باعث ترک لب ها و احساس دایم نیاز برای مرطوب کردن آن ها در شما ایجاد کند.
• تحریک بزاق: می توانید با خوردن انواع ترشیجات غدد را تحریک کنید که بزاق ترشح کنند.
• برخی از داروها می توانند به تولید بزاق کمک کنند: البته این داروها را باید زیر نظر متخصصین استفاده کنید. برای مثال بهتر است که به دندان پزشک یا پزشک عمومی مراجعه کنید و از آن ها بخواهید که در صورت نیاز داروهای مورد استفاده برای درمان خشکی دهان را برای شما تجویز کنند.

آیا می توان از این بیماری جلوگیری کرد؟

در حالی که لزوما نمی توانید از این مشکل جلوگیری کنید، می توانید از عوارض جانبی آن جلوگیری کنید. تشخیص و درمان به موقع می تواند ناراحتی شما را کاهش دهد و سلامت دهان و دندان شما را بهبود بخشد.
علاوه بر توصیه های پزشکی، برخی اقدامات مربوط به سبک زندگی می تواند به کاهش علائم خشکی دهان کمک کند:
• در طول روز کم کم آب یا نوشیدنی های بدون شکر بنوشید یا قطعات یخ در دهانتان بمکید.
• آدامس های بدون شکر بجوید یا آبنبات بدون شکر مصرف کنید، محصولاتی که زایلیتول دارند به جلوگیری از پوسیدگی دندان کمک می کنند.
• ترکیبات بزاقی بدون نسخه که حاوی زایلیتول هستند، استفاده کنید.
• از طریق بینی نفس بکشید.
• به هوای محل خواب رطوبت اضافه کنید.
• لب ها را مرطوب کنید تا از خشکی و ترک آنها جلوگیری کنید.
• از محصولاتی که علائم را بدتر می کنند، مانند: کافئین و الکل، تنباکو، ضدحساسیت ها و ضداحتقان های بدون نسخه، غذاها و آبنبات های شیرین یا اسیدی، دوری کنید.
• اقداماتی که با محافظت از سلامت دهان و دندان به کاهش علائم خشکی دهان کمک می کنند: از خمیردندان دارای فلوراید استفاده کنید، از دهان شویه های دارای فلوراید استفاده کنید، حداقل دوبار در سال به دندان پزشک مراجعه کنید.

نتیجه گیری

به طور کلی خشکی دهان بخاطر کاهش فعالیت غدد تولید کننده بزاق ایجاد می شود . این می تواند ریشه در یک بیماری زمینه ای مانند اوریون، بیماری های خود ایمنی و سایر بیماری هایی که گفته شد داشته باشد یا به خاطر مصرف برخی داروها این عارضه به وجود آمده باشد. هچنین مصرف برخی مواد هم در ایجاد خشکی در دهان موثر است. همانطور که اشاره شد برای درمان می توان از سه روش خانگی و طب سنتی و دارو استفاده کرد. که هر کدام با توجه به شدت خشکی و تکرار آن در بدن می تواند موثر باشد.
اگر خشکی دهان شما شدید بوده و باعث غلیظ شدن بزاق و زخم های دهانی شده است، حتما باید به پزشک مراجعه کنید. اگر احساس می کنید مصرف داروی خاصی باعث ایجاد این مشکل شده است یا علائمی از بیماری زمینه ای دارید، لازم است با بهترین دکتر گوش و حلق و بینی یا دکتر متخصص داخلی مشورت کنید.
علت های خشکی دهان به دلایل مختلفی مانند استرس و اختلالات اضطرابی، ابتلا به بیماری دیابت، آسیب کبدی و بیماری های دهان و دندان باشد. این عارضه که به دلیل بیماری ها باشد با علائم دیگری همراه است. همچنین کمبود برخی از ویتامین ها مانند ویتامین های آ،دی و ویتامین های گروه ب دلیلی برای خشک شدن دهان باشد. در نهایت برای اطلاع کلی از دلیل این عارضه و درمان قطعی آن بهترین راه این است که به پزشک متخصص مراجعه کنید.