دردهای پس از درمان ریشه
هرچند در عمل درمان های نوین در تمام طول مدت کار بدون درد انجام می گیرد، هنوز امکان دارد بیماران پس از کار درد را تجربه کنند. عوامل گوناگونی در ایجاد دردهای پس از درمان ریشه دخالت دارند.
برای رسیدن به شرایطی که بیمار پس از درمان ریشه راحت یا حداقل بدون درد آزاردهنده باشد، دندانپزشک باید نسبت به این عوامل آگاهی کافی داشته باشد.(پیشنهاد می شود مقاله همه چیز درباره لمینت دندان را مطالعه بفرمایید)
عوامل موثر در ایجاد دردهای بعد از درمان ریشه
الف- عوامل مربوط به کار دندان پزشک:
1- عبور وسیله از انتهای ریشه پس از درمان ریشه
2- پاکسازی ناکامل ریشه
3- خروج دبری ها از اپکس
4- پیدا نشدن یک کانال
5- استفاده از محلول های شستشو دهنده
6- عبور مواد پرکننده کانال ریشه از انتهای ریشه
7- ورود بزاق به داخل کانال
8- تعداد جلسات درمان
9- پورفوراسیون ریشه
10- ترک خوردن و یا شکستگی ریشه
11- بلند بودن اکلوژن ترمیم موقت
ب- عوامل مربوط به بیمار
1-تجربیات دردناک قبلی: در شرایط مشابه درد در اثر تجربه دردناک قبلی تشدید می شود.
2-نوع دندان: در مجموع دردهای پس از درمان ریشه در مولرهای پایین شیوع بیشتری دارد.
3-سن: دردهای پس از درمان ریشه معمولا در بیماران مسن کمتر است.
4-جنس: اکثرا دردهای پس از درمان ریشه در خانم ها بیشتر است.
5-انتظار وقوع درد: این انتظار افزایش درک از درد را در بیمار اقزایش می دهد.
6-وجود درد قبل از درمان: در مواردی که بیمار قبل از درمان ریشه درد دارد، میزان بروز درد پس از درمان نیز بیشتر خواهد بود.
7-پریودنتیت مزمن اپیکال
8-وجود سینوس تراکن
9-بیماری های سیستمیک و الرژی
10-درمان مجدد
ج- عوامل مربوط به پالپ
1- تخریب اجزای پالپ
2- عوامل میکروبی
3- عوامل ایمونوژیک
دردهای پس از درمان ریشه در بیماران درمان شده
اغلب درمان های دندانپزشکی و به خصوص درمان ریشه تحت بی حسی موضعی انجام می گیرد. اما در برخی از افراد ممکن است به علت عدم همکاری، ترس یا اضطراب زیاد، رفلکس تهوع، عقب افتادگی ذهنی یا جسمی، انجام درمان ریشه تحت بیهوشی عمومی انجام شود. در خصوص دردهای پس از درمان ریشه و شیوع آن مطالعات زیادی انجام شده است.
در مطالعه اخیر بیماران مجاز بودند که در صورت بروز درد از قرص ایبوپروفن 400 میلی گرم استفاده کنند. در این مورد 2 بیمار از گروه بیهوشی عمومی و 4 بیمار از گروه بی حسی موضعی از یک قرص ایبوپروفن استفاده کردند. همچنین در سایت evansondds اطلاعات کاملی وجود دارد.
از آنجا که به منظور تکمیل صحیح این پرسشنامه لازم است بیمار از توانایی ذهنی اندیکاسیون بیهوشی عمومی داشتند، در مطالعه وارد نشدند. همچنین به منظور یکسان سازی بهتر دو گروه و حذف بهتر عوامل مخدوش کننده، عوامل زمینه ای مانند سن، جنس، نوع دندان و شدت درد قبل از درمان در هر دو گروه به طور یکسان انتخاب شدند.
از یکسان بودن این عوامل زمینه ای در هر دو گروه با روش آماری اطمینان حاصل گردید. ترس و اضطراب زیاد یکی از موارد تجویز انجام درمان های دندانپزشکی تحت بیهوشی عمومی است.
علی رغم این مطلب که احساس و ادراک درد در بیماران مضطرب بیشتر از سایر افراد می باشد. لیکن نتایج این مطالعه نشان داد که این افراد در صورتی که تحت بیهوشی عمومی درمان شوند، به طور مشخص درد های پس از درمان کمتری را دچار می شوند.
در مطالعه حاضر آن دسته از دندان های نیازمند به درمان ریشه انتخاب شدند که احتمال وقوع درد پس از درمان ریشه در آن ها بیشتر باشد. مشخص شد دردهای پس از درمان ریشه در افراد بالای 50 سال کمتر است و در مطالعه حاضر نیز بیماران کمتر از 50 سال انتخاب شدند.
بر این اساس دردهای پس از درمان ریشه در مولر های مندبیل بیشتر از سایر دندان هاست. لذا در مطالعه حاضر فقط این دندان ها انتخاب شدند.
مدت زمان لازم برای از بین رفتن کامل درد پس از درمان ریشه در گروه بیهوشی عمومی به مراتب کمتر از گروه بی حسی موضعی است، به طوری که در گروه بیهوشی عمومی تا 24 ساعت پس از درمان ریشه، درد به طور کامل از بین رفته بود.
استفاده از بیهوشی عمومی می تواند عوارضی را به همراه داشته باشد. این عوارض شامل تمام مشکلات حین بیهوشی و ریکاوری می باشد. در مطالعه حاضر مشخص شد دردهای پس از درمان ریشه در بیمارانی که تحت بیهوشی عمومی درمان می شوند کمتر از سایر بیماران است.
این ممکن است به علت ماندگاری تاثیر داروی بیهوشی در روز و یا ساعت های اول پس از درمان باشد. همچنین در مواردی که بیمار قبل از درمان ریشه درد دارد، میزان بروز درد پس از درمان نیز بیشتر خواهد بود. در این مطالعه بیمارانی که تحت بیهوشی عمومی درمان شدند، هنگام انجام درمان ریشه هیچ گونه دردی نداشتند.
لذا این بیماران در مقایسه با بیمارانی که تحت بی حسی موضعی درمان انجام گردید، کمتر دچار دردهای پس از درمان ریشه شده اند. با توجه به اینکه انجام درمان ریشه تحت بیهوشی عمومی مستلزم وقت و هزینه بیشتر می باشد و همچنین ممکن است عوارضی را نیز به همراه داشته باشد.
لذا علی رغم اینکه دردهای پس از درمان ریشه در بیمارانی که تحت بیهوشی عمومی درمان می شوند کمتر از سایر بیماران است، لیکن توصیه می شود که از انجام درمان ریشه تحت بیهوشی عمومی در موارد معمول اجتناب کرد و تنها در موارد لازم و ضروری از بیهوشی عمومی در انجام درمان ریشه استفاده نمود.
بیمارانی که تحت بیهوشی عمومی درمان ریشه می گردند، نسبت به بیمارانی که تحت بی حسی موضعی درمان ریشه می شوند، کمتر دچار دردهای پس از درمان ریشه می شوند.
هرچند این نتیجه گیری مجوزی برای همگانی شدن درمان ریشه تحت بیهوشی عمومی نمی باشد، ولی می توان آن را به عنوان یکی از مزایای بیهوشی عومی در بیمارانی که با این روش درمان می شوند، در نظرگرفت.
ملاحضات کلی در تجویز داروهای مسکن برای درد پس از درمان ریشه
1- داروی اسپیرین نباید همراه سایر NSAID ها تجویز شود.
2- در مواردی که احتمال وقوع درد پس از درمان ریشه داریم، استفاده از یک NSAID قبل از درمان موجب راحتی بیشتر بیمار پس از درمان خواهد بود.
3- در مواردی که احتمال وقوع درد پس از درمان ریشه داریم، بهتر است قبل از برطرف شدن تاثیر داروی بی حسی و شروع درد از داروی مسکن استفاده نمود.
4- در نسخه نویسی داروهای مسکن باید به جای نوشتن "در صورت لزوم" زمان مصرف دارو نوشته شود: "هر 4 ساعت" یا "هر 6 ساعت"
مهم ترین اصل در کنترل درهای پس از درمان ریشه، داشتن شناخت و آگاهی از عوامل ایجادکننده آن و سپس پیش گیری از این عوامل است. وجود درد قبل از درمان و بلند بودن ترمیم موقت پس از درمان، دو عامل مهم در ایجاد این قبیل درد ها می باشد. دندانپزشک باید از مکانیسم اثر، عوارض جانبی و نحوه تجویز انعطاف پذیر داروهای مسکن اگاهی کافی داشته باشد.